Analfabetisme, anderstalig of laaggeletterdheid kan een enorme impact hebben op de therapietrouw en medicatieveiligheid. Apotheker Aswin Kalpoe van Service Apotheek De Koning SHG en apothekersassistente Busra Akbulut van MHC Lijnbaan (beiden in Den Haag) zetten zich in om de medicatieveiligheid voor juist deze cliënten te verhogen.
“Meneer kwam hier al jaren, ik heb nooit doorgehad dat hij niet kon lezen”
Service Apotheek De Koning SHG staat midden in de Haagse Schilderswijk. Aswin: “Ik schat dat 1 op de 3 mensen die bij ons binnen komt moeite heeft met lezen en schrijven en dan nóg zijn we er, zoals met deze man, niet altijd van bewust. De taboe die rust op niet kunnen lezen zorgt dat cliënten dit ook het liefst verbergen. Dat heeft natuurlijk een enorme invloed op ons vak.”
“Het kan ontzettend snel mis gaan”
Busra is baxterassistente bij MHC Lijnbaan. De apotheek is gevestigd in het ziekenhuis en ziet voornamelijk passanten die met hun ontslagrecept van de poli gelijk doorlopen. “ Onze patiënten zien we vaak voor het eerst en komen uit de hele regio. We hebben ervaren dat áls mensen analfabeet zijn of een ordeningsprobleem hebben, het ontzettend snel mis kan gaan met medicatie. Daarom zijn we daar erg alert op.”
Pictogrammen op de medicatierol
Onlangs introduceerde Apotheek Voorzorg pictogrammen op de Medicatierol®, speciaal voor deze doelgroep. Deze introductie is een fijne vernieuwing volgens beiden. In hun apotheken werd al gewerkt met een systeem van kleurcodering en symbolen om cliënten te ondersteunen. Busra: “ik ben erg blij met de introductie van de pictogrammen want zelf stickers plakken op alle zakjes kostte erg veel tijd!”
Wat betekent dat voor jullie in de apotheek?
Aswin: “We zien dat mensen hier het moeilijker hebben op alle fronten, hun inkomen, qua opleiding, de taal niet machtig zijn; het leidt tot een kwetsbare gezondheid. Nu met corona is dat nóg zichtbaarder: mensen begrijpen alle bordjes en posters met maatregelen gewoon niet.
Ons team is divers, we spreken de taal en begrijpen de cultuur van onze cliënten. We letten ook op lichaamshouding aan de balie, is de uitleg wel duidelijk? Excuses zoals ‘ik heb mijn leesbril niet bij me’ of ‘doe maar in mijn tas ik kijk er thuis wel even naar’ zijn voor ons ook alarmbellen.
We laten de mensen ons de uitleg ook vaak terug vertellen. We vragen ook wel eens om een zoon of dochter mee te laten komen voor de toelichting. Maar ja, als je bedenkt dat misschien 30% van verbale informatie onthouden wordt dan is het risico duidelijk.”
Busra:“ Wij hebben vaak nog geen band met mensen, dan moet je je risicomomenten goed voor ogen hebben. Als mensen bijvoorbeeld overgaan van geen medicatie naar een situatie met veel voorgeschreven medicatie, dan is dat is een moment waarbij we graag een medicatierol introduceren om alles goed te laten verlopen. Aan de balie letten we goed op: Als we bijvoorbeeld de indruk hebben dat er sprake kan zijn van beginnende dementie. Dan nemen we ook altijd even contact op met de arts. Bij terugkerende patiënten met een medicatierol die over houden of tekort komen is ook een alarmsignaal: dat klopt natuurlijk niet.”
Hebben jullie nog wensen of plannen om de farmaceutische dienstverlening voor deze groep te verbeteren?
Aswin: “We willen in 2021 een aantal bijsluiters en standaard formulieren laten vertalen, bijvoorbeeld diabetes- en bloeddrukmedicatie.”
Busra: “Ik ben nog op zoek naar oplossingen voor blinde patiënten.”
Hoe zien jullie digitale mogelijkheden?
Aswin: “Het zou erg mooi kunnen zijn, maar het is vaak niet erg inclusief. Onze cliënten hebben regelmatig geen emailadres of internet thuis. De filmpjes zijn vaak ook alleen in het Nederlands beschikbaar. Een format in eigen taal dat via smartphone beschikbaar is, dat zou voor deze doelgroep fijn zijn.”
Tips & aandachtspunten
- Contact aan de balie is belangrijk:
- Geef een mondelinge toelichting.
- Geef instructie over de pictogrammen op de Medicatierol®.
- Let op lichaamstaal; straalt de cliënt uit dat hij of zij het niet begrijpt?
- Geeft iemand smoesjes om de instructie niet te hoeven lezen?
- Laat de cliënt de instructie terug vertellen.
- Spreekt personeel de taal van de cliënt? Sta mensen te woord in eigen taal of dialect.
- Let op: laaggeletterdheid is niet voorbehouden aan ouderen/ cliënten van allochtone afkomst
- Overleg bij twijfel met de voorschrijvend arts.
- Vraag een mantelzorger mee te komen voor een gesprek.
- Als je kiest voor digitale oplossingen zoals kijksluiter let dan op toegankelijkheid:
- Heeft de client toegang tot internet/ een emailadres?
- Is de kijksluiter verkrijgbaar in de juiste taal?
