Nieuwe technologieën in de zorg kunnen van grote toegevoegde waarde zijn. Zowel voor de kwaliteit van de zorg als voor het beheersbaar houden van de kosten van de gezondheidszorg. Dit geldt ook voor slimme medicijndispensers. Wat zijn de voor- en nadelen van het gebruik? En hoe kijken apothekers en zorgverleners hier tegenaan? We spraken erover met apotheker Chantal en innovatiemanager Jacqueline. Dit artikel is een vervolg op ons vorige artikel over een slimme samenwerking tussen apotheek en thuiszorg.
Wat betekent de slimme dispenser voor de thuiszorg?
Jacqueline: “Onze medewerkers worden opgeleid met het idee: wat de cliënt zelf kan, dat kunnen ze ook het beste zelf doen. Als we dan kijken naar medicatie dan wil je natuurlijk het liefste dat de cliënt dit zelfstandig kan doen. Lukt dit niet dan kijken we eerst of het samen met de mantelzorger kan. Gaat ook dat niet, dan komen wij om de hoek kijken en reiken we de medicatie aan. Eerst werd dat altijd door een medewerker gedaan, maar we werken inmiddels al vier jaar met de medicijndispenser. In verhouding met de medewerker heeft de dispenser alleen maar voordelen. Want die is altijd stipt op tijd. Dat is onze medewerker vaak niet. Soms zit een cliënt wel vier keer per dag te wachten tot iemand langskomt om de medicatie toe te dienen. Als je het dan hebt over therapietrouw dan weten we allemaal dat de medicatie idealiter altijd op hetzelfde moment ingenomen moet worden. Daar zorgt de dispenser voor.”
Medewerkers willen en moeten zich richten op waar ze het beste in zijn: échte zorg verlenen. “Medicijnmomenten zijn daar geen goed voorbeeld van. Medewerkers komen met hun jas aan binnen, zoeken ergens de toedienlijst, geven de medicatie aan de cliënt en staan binnen vijf á tien minuten weer buiten. Ze zijn vaak meer reistijd kwijt dan dat ze bij de mensen binnen zijn. Onze medewerkers kunnen die tijd nu nuttiger besteden, met de dispenser wordt de thuiszorg ontlast!”
Maar dan komt er toch minder vaak iemand bij de cliënten thuis?
“Dat wordt vaker gevraagd,” geeft Jacqueline aan. “Maar ons doel is om te signaleren welke interventies er nodig zijn en om deze te faciliteren. Wanneer iemand eenzaam is, dan is medicatie aanreiken daarvoor niet de oplossing. Dan moet je samen met de wijkverpleegkundige afspraken maken over een oplossing. Als je het aan de cliënt vraagt, dan staan die er bovendien ook niet om te springen.”
Wat zijn de grootste voordelen?
Jacqueline: “Met de slimme medicijndispenser krijgt de cliënt een stukje vrijheid en zelfredzaamheid terug. Dat horen onze medewerkers ook terug van de cliënten. Ze ervaren meer regie over hun eigen leven doordat ze zelfstandig de medicatie innemen zonder erover na te hoeven denken. Ze zijn zelf verantwoordelijk maar mét de zekerheid dat het is ingenomen. Mantelzorgers van deze cliënten ondersteun je hier dus ook mee. Die zijn anders continue bezig om hen eraan te herinneren dat die medicijnen op tijd ingenomen moeten worden."
Zijn er patiënten waarbij de slimme dispenser vaker ingezet kan worden?
Chantal: “De inzet van slimme medicijndispensers is erg geschikt voor mensen met een bepaald ziektebeeld, zoals Parkinson. Als die hun medicatie niet op uur en tijd innemen dan raken ze echt ontregeld. Er zijn patiënten die wel elf verschillende innamemomenten per dag hebben! Die help je daar echt mee. Er lopen in Noord-Nederland een aantal pilots met de medicijndispenser voor deze groep patiënten. Veel van deze patiënten werken al met apps om hen te herinneren om hun medicatie op tijd te nemen. Deze patiënten krijgen echt een betere kwaliteit van leven wanneer ze hun medicatie goed op tijd innemen.”
Zie je een effect op de therapietrouw?
De Medicatierol zelf heeft al veel effect op de therapietrouw vertelt Jacqueline: “Eén van onze verpleegkundigen vertelde me eens dat wanneer cliënten overgaan op de medicatierol ze erg moeten opletten. Dan gaan de cliënten hun medicatie ineens juist innemen en dat kan bijwerkingen hebben. Daardoor moeten we er in het begin vaker naartoe. Wat betreft de medicijndispenser zien we dat het een effect heeft op de medicijnincidenten, bijvoorbeeld het valrisico. Vallen heeft bijna altijd een link met te veel of te weinig medicatie. Dat risico wordt met de medicijndispenser kleiner. We onderzoeken nog in hoeverre we dat kunnen kwantificeren.”
Welke rol kan de apotheker hierin spelen?
Jacqueline legt uit dat het proces rondom de medicijndispenser uit drie fases bestaat: intake, logistiek en opvolging. Op het moment is de apotheker vaak alleen betrokken bij het logistieke deel doordat zij de medicatierollen leveren. De apotheker kan echter op alle vlakken iets betekenen. Wanneer een apotheker ziet dat een patiënt de medicatie niet (meer) zelfstandig kan innemen wordt contact opgenomen met de thuiszorg. Zij verzorgen de indicatiestelling, leveren de dispenser en verzorgen de rolwissel bij de patiënt thuis. Dit zou natuurlijk ook via de apotheek kunnen lopen.
In Roosendaal werken de apotheek en de thuiszorg al samen in een pilot waarbij de apotheek het logistieke deel van de medicijndispenser op zich neemt. Naast het leveren van de medicatierol zorgt de apotheker ook voor het vullen en wisselen van de cassettes die in de dispenser gaan. Chantal: “Het invoeren van de medicijnrol vergt enige oefening. Het is erg handig wanneer we deze meteen na de levering in de cassette doen. De thuiszorgorganisatie hoeft hierdoor niet al hun medewerkers hierin te trainen. Onze bezorgers vervangen vervolgens de cassettes wanneer ze toch al bij de patiënt thuis zijn om de medicatie te brengen. Op deze manier krijgen onze patiënten minder verschillende mensen over de vloer. We werken met een vaste ploeg bezorgers. Voor onze patiënten zijn zij onderdeel van hun zorgnetwerk.”
Kan iemand zonder thuiszorg ook een medicijndispenser krijgen?
Alleen mensen die klant zijn bij een thuiszorgorganisatie én een indicatie hebben voor medicatieaanrijking komen in aanmerking voor de vergoeding voor een medicijndispenser. Chantal: “Dat is een van de dingen waar we nu tegenaan lopen: waarom kun je een dispenser eigenlijk alleen maar inzetten op het moment dat er thuiszorg is? Terwijl het eigenlijk een mooie oplossing is voor álle mensen die problemen hebben met het tijdig innemen van medicatie.” In de thuiszorg ervaren ze dit ook, vertelt Jacqueline. “Ik kreeg telefoon van een verpleegkundige. Die vertelde dat ze een cliënt heeft die tijdelijk zorg nodig had. Hij heeft toen een medicijndispenser gekregen. Nu heeft de cliënt de zorg eigenlijk niet meer nodig. Maar om de dispenser te houden moet hij in de zorg blijven, omdat de vergoeding bij ons zit. Terwijl de cliënt eigenlijk geen thuiszorg meer nodig heeft. Dat is erg krom.” In de toekomst wordt het wellicht mogelijk om de medicijndispenser in te zetten zonder dat hier persé thuiszorg aan gekoppeld is.
Wat is het beste moment om met de dispenser te starten?
Door de medicijndispenser zo vroeg mogelijk in te zetten verbeter je de kwaliteit van leven van de patiënt vertelt Jacqueline. “Het is nogal een drempel om de thuiszorg in te schakelen. Dan gaat het vaak al een tijdje slecht met iemand. Terwijl je eigenlijk wil dat mensen hun medicatie zo lang mogelijk goed innemen. Daarmee kunnen ze langer zelfstandig blijven en stel je complicaties uit. Denk bijvoorbeeld aan mensen die licht dementerend beginnen te worden. Als zij op tijd leren om de dispenser te gebruiken dan blijven ze veel langer zelfredzaam dan wanneer je pas veel later ingrijpt. Daar is ook onderzoek naar gedaan. Als ze het op tijd leren dan kunnen ze heel lang van de dispenser gebruik blijven maken. Als je er te lang mee wacht, dan kan men het juist niet meer leren. Gemiddeld heeft iemand nu zo’n 10 maanden een dispenser. Maar als je vroeger begint dan zou je dat langer kunnen volhouden en dan stel je zorg uit.”
Wilt u ook de samenwerking met de thuiszorg aangaan?
Wilt u ook uw rol als zorgverlener vergroten door samen te werken met de thuiszorg? Er zijn verschillende mogelijkheden. Neem hiervoor contact op met Neeltje Denissen, projectmanager slimme dispensers, via E n.denissen@mosadex.nl of T +31 (0)6 219 671 50.
